กาฬโรค หรือ (Plague) คือ เป็นโรคติดต่อจากสัตว์สู่คน โดยมีสัตว์ที่ใช้ฟันแทะและหมัดของเช่น หนูและกะรอก ซึ่งแพร่เชื้อแบคทีเรีย Yersinia pestis โดยเชื้อแบคทีเรียนี้สามารถแพร่เชื้อไปยังสัตว์อื่นอีกหลายชนิดรวมทั้งคน โดยเชื้อกาฬโรคนี้อาจมีความร้ายแรงจนถึงแก่ชีวิต โดยได้มีการนำเชื้อกาฬโรคนี้ไปแปรรูปเป็นอาวุธชีวภาพ
กาฬโรคในไทย : มีรายงานการระบาดของกาฬโรคครั้งแรกโดยนายแพทย์เอช แคมเบลไฮเอ็ต เจ้ากรมแพทย์สุขาภิบาล เมื่อปี พ.ศ. 2447 ได้เกิดการระบาดของกาฬโรคสันนิษฐานว่า น่าจะเกิดจากหนูที่มีเชื้อกาฬโรคโดยมีการเกิดโรคในฝั่งพระนครและธนบุรีติดต่อกันยาวนานถึง 2 ปี และลุกลามไปจังหวัดอื่น ๆ มีรายงานการเกิดกาฬโรคอย่างต่อเนื่องมาจนถึงปี พ.ศ. 2495 จากนั้นไม่มีรายงานการเกิดกาฬโรคในประเทศไทยจนกระทั่งปัจจุบัน
สาเหตุของกาฬโรค
ดังที่ได้กล่าวแล้วว่ากาฬโรค (Black Death หรือ Plaque ) เกิดจากหมัดที่มากัดหนูเป็นพาหะ แต่นอกจากนี้สัตว์อื่นๆ ก็สามารถเป็นพาหะของกาฬโรคได้เช่นกัน เพราะเมื่อหนูต้นเรื่องตายแล้ว หมัดหนูก็จะไปหาเหยื่อรายใหม่คือสัตว์อื่นๆ หรือแม้กระทั่งคน โดยมันจะกระโดดไปอาศัยแล้วกัดจนทำให้ติดเชื้อนั่นเอง
อาการของกาฬโรค
กาฬโรคสามารถแบ่งเป็น 3 ชนิดตามลักษณะอาการ ดังนี้
- กาฬโรคต่อมน้ำเหลือง (Bubonic Plague) เริ่มต้นอาจทำให้เกิดอาการมีไข้และหนาวสั่นอย่างกะทันหัน รวมไปถึงอาการอื่น ๆ ได้แก่ ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย และมีต่อมน้ำเหลืองบวม เจ็บ หรือมีความรู้สึกไว อย่างน้อย 1 จุด เช่น ขาหนีบ รักแร้ หรือคอ และจะมีขนาดประมาณไข่ไก่ โดยกาฬโรคชนิดนี้มักจะเกิดจากการถูกหมัดที่มีเชื้อกัด หากไม้ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีและเหมาะสมอาจทำให้เชื้อแพร่กระจายไปยังอวัยวะส่วนอื่น ๆ ในร่างกาย
- กาฬโรคปอด (Pneumonic Plague) อาจทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการ ได้แก่ มีไข้ อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน และทำให้ปอดบวมอย่างรวดเร็ว ซึ่งทำให้มีอาการไอ หายใจตื้น เจ็บหน้าอก หรือบางรายอาจทำให้มีน้ำมูกไหลหรือน้ำมูกปนเลือด รวมไปถึงอาจทำให้การหายใจล้มเหลวหรือช็อกได้ภายใน 2 วัน หลังจากที่ติดเชื้อ
กาฬโรคปอด อาจเกิดขึ้นจากการที่ผู้ป่วยหายใจเอาละอองเชื้อเข้าไป หรืออาจเกิดจากแบคทีเรียแพร่กระจายสู่ปอด จากกาฬโรคต่อมน้ำเหลืองหรือกาฬโรคแบบโลหิตเป็นพิษที่ไม่ได้รับการรักษา นอกจากนั้น กาฬโรคชนิดนี้จะมีความรุนแรงที่สุดและสามารถแพร่เชื้อจากคนสู่คนได้
- กาฬโรคแบบโลหิตเป็นพิษหรือติดเชื้อในกระแสเลือด (Septicemic Plague) ผู้ป่วยจะมีอาการ ได้แก่ มีไข้ หนาวสั่น อ่อนเพลียอย่างรุนแรง ช็อก ปวดท้อง ท้องเสีย อาเจียน มีเลือดออกที่ผิวหนังและอวัยวะอื่น ๆ ในร่างกาย เช่น ปาก จมูก หรือใต้ผิวหนัง และผิวหนัง เนื้อเยื่อบางส่วนของร่างกายอาจตายและเปลี่ยนเป็นสีดำ (Gangrene) เช่น นิ้วมือ นิ้วเท้า และจมูก กาฬโรคชนิดนี้มีสาเหตุจากหมัดที่มีเชื้อกัดหรือผู้ป่วยสัมผัสกับสัตว์ที่ติดเชื้อ หรืออาจมีสาเหตุจากกาฬโรคต่อมน้ำเหลืองหรือกาฬโรคปอดที่ไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม
เนื่องจากกาฬโรคเป็นโรคที่มีความรุนแรง หากพบว่ามีอาการดังข้างต้น ควรไปพบแพทย์โดยเร็ว เพราะหากได้รับการรักษาอย่างทันท่วงทีและเหมาะสม อาจช่วยป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงหรือการเสียชีวิตได้
การรักษาโรคกาฬโรค
แพทย์จะทำการสั่งจ่ายยาปฏิชีวนะ หากผู้ป่วยมาพบแพทย์ในระยะแรก ๆ แพทย์จะทำการให้ ยาเตรปโตมัยซิน (Streptomycin) หรือ ยาเจนตามิซิน (Gentamicin) ได้หากไม่มียาสเตรปโตมัยซิน (Streptomycin) เตตราซัยคลิน (Tetracyclines) และยาคลอแรมเฟนิคอล (Chloramphenical) เป็นตัวใดตัวหนึ่ง ผู้ป่วยควรได้รับการรักษาทันทีเมื่อพบโรค