การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด (Colposcopy) เป็นการส่องกล้องตรวจปากมดลูก และเยื่อบุผนังช่องคลอดด้วยเลนส์และแสง การตรวจ นี้เป็นการตรวจขั้นต้น เพื่อประเมินเซลล์ที่ผิดปกติ หรือจากการมองเห็นรอยโรคและ ตรวจปากมดลูกและช่องคลอด หลังจากตรวจพบว่ามีการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก (Papanicolaou test; Pap test) ได้ผลบวก ระหว่างการส่องกล้องตรวจ อาจตัดชิ้นเนื้อ และถ่ายภาพบริเวณรอยโรคที่สงสัยว่าเป็นเซลล์มะเร็ง ส่งตรวจดูเซลล์ ปัจจัยเสี่ยงของการตัดชิ้นเนื้อ ได้แก่ มีเลือดออก (โดยเฉพาะระหว่างการตั้งครรภ์) และมี การติดเชื้อ
วัตถุประสงค์การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด
- เพื่อช่วยยืนยันว่าเยื่อยุภายในปากมดลูกมีเนื้อกงอก (neoplasia) หรือมีการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็ง (Invasive carcinoma) หลังจากมีผล Pap test เป็นบวก
- เพื่อประเมินรอยโรคที่ช่องคลอดหรือที่ปากมดลูก
- เพื่อตรวจดูผลการรักษาเนื้องอกที่ช่องคลอด
การเตรียมผู้ป่วย การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด
1.บอกผู้ป่วยว่า การตรวจนี้จะเห็นลักษณะของช่องคลอด และปากมดลูกได้มากกว่าการตรวจปากมดลูกตามปกติ
2.บอกผู้ป่วยว่าไม่ต้องงดน้ำงดอาหาร
3.บอกวิธีการตรวจ สถานที่ตรวจแก่ผู้ป่วย ว่าเป็นการตรวจที่ปลอดภัยและไม่เจ็บปวดใด ๆ
4.บอกผู้ป่วยว่าอาจมีการตัดชิ้นเนื้อ ระหว่างส่องกล้องตรวจ และอาจมีเลือดออก แต่จะสามารถทำให้เลือดหยุดได้ง่าย
5.บอกผู้ป่วยหรือญาติให้เซ็นใบยินยอมรับการตรวจรักษาให้เรียบร้อยก่อนตรวจ
การตรวจและการดูแลภายหลังตรวจ การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด
1.ผู้ตรวจใส่ถุงมือ จัดให้ผู้ป่วยอยู่ในท่านอนหงายพาดเท้าบนขาหยั่ง (Lithotomy position) ผู้ตรวจใช้เครื่องมือที่มีลักษณะคล้ายปากเป็ด (Speculum) ถ่างช่องคลอด และหากมีข้อบ่งชี้ให้ทำ Pap test บอกผู้ป่วยให้หายใจทางปาก เพื่อช่วยให้ผ่อนคลายระหว่างใส่กล้อง โดยดูจากการคลายตัวของกล้ามเนื้อหน้าท้อง
2.ใช้ไม้ป้ายที่ชุบกรดแอซีติก (acetic acid) หรือกรดน้ำส้มป้ายที่ปากมดลูกเพื่อเอาเยื่อเมือกออกมาตรวจ
3.หลังจากตรวจดูปากมดลูก และช่องคลอดแล้วตัดชิ้นเนื้อบริเวณที่ผิดปกติออกตรวจ
4.หยุดเลือดโดยกดด้วยสำลี น้ำยาห้ามเลือด หรือโดยการจี้
5.หลังจากตัดชิ้นเนื้อ บอกผู้ป่วยให้หยุดร่วมเพศ และหลีกเลี่ยงการสอดใส่สิ่งอื่นใดเข้าทางช่องคลอด (รวมทั้งผ้าอนามัยแบบสอด) จนกระทั่งแผลที่ตัดชิ้นเนื้อหายดี (ใช้เวลาประมาณ 10 วัน)
ผลการตรวจที่เป็นปกติ การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด
รูปร่างพื้นผิวของหลอดเลือดที่ปากมดลูกควรจะเรียบและมีสีชมพู
ผลการตรวจที่ผิดปกติ การส่องกล้องตรวจปากมดลูกและเยื่อบุผนังช่องคลอด
จะเห็นผิวซีดหรือมีเนื้องอก มีก้อนมะเร็ง มีการอักเสบจาการติดเชื้อมีเซลล์ที่ฝ่อเนื่องจากมีอายุมาก หรือจากการใช้ยาคุมกำเนิดแบบรับประทาน มีรอยแผลถลอกจากความเป็นกรดด่างในช่องคลอด และมีโรคหูดหงอนไก่ (papilloma และ condyloma) จากเชื้อไวรัส
จากการดูเซลล์ชิ้นเนื้อที่ตัดไปตรวจ โดยดูผลควบคู่ไปกับผล Pap test หากพบรอยต่อระหว่างเยื่อบุสเควมัสเดิมกับเยื่อบุคอลัมนาร์ (squamocolumnar junction) อาจะจะต้องทำการฝ่าตัดปากมดลูกเป็นรูปกรวยเพื่อส่งตรวจชิ้นเนื้อ (conization of cervix for biopsy) ด้วย