โรคดีซ่าน (Jaundice) คือ อาการผิดปกติที่เกี่ยวกับตับ โดยส่งผลให้เกิดสีเหลืองของผิวหนังและตาขาว หรือตัวเหลืองตาเหลือง และบางครั้งอาจจะปรากฏอาการไม่มาก แม้ว่าโรคนี้จะค่อนข้างพบได้บ่อย และชั่วคราวในทารกแรกเกิด อาการตัวเหลืองในเด็กนั้นเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพ ที่ควรได้รับการรักษาจากแพทย์โดยด่วน
ดีซ่านเป็นผลกระทบมาจากภาวะ Hyperbilirubinemia ซึ่งเกี่ยวกับ “สารบิลิรูบิน” ในกระแสเลือด บิลิรูบินผลิตขึ้นในขั้นตอนการสลายปกติของเซลล์เม็ดเลือดแดง โดยเป็นสารสีส้มเหลืองที่มักเคลื่อนย้ายจะผ่านตับและถูกขับออกจากร่างกาย
เมื่อมีระดับบิลิรูบินในเลือดสูงผิดปกติ ดีซ่านจะพัฒนาและจะส่งผลให้สีผิวหนังและสีตาจะเปลี่ยนไป โรคดีซ่านในเด็กและผู้ใหญ่นั้นถือว่าเป็นเรื่องผิดปกติ และบ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพที่ต้องได้รับการรักษาจากแพทย์
ประเภท โรคดีซ่านในเด็ก
อาการตัวเหลืองในทารกเกิดจาก เนื่องจากตับของทารกยังไม่พัฒนาอย่างสมบูรณ์ จนสามารถย่อยสลายและขับถ่ายบิลิรูบินได้อย่างเหมาะสม อย่างไรก็ตามโรคดีซ่านในเด็กโตนั้นมีสาเหตุอื่นๆ โดยทั่วไปแบ่งประเภทได้ดังนี้:
- โรคดีซ่านอุดตัน คือ ผลกระทบจากการอุดตันในท่อน้ำดีระหว่างตับอ่อนและตับ
- โรคดีซ่านตับ พบเมื่อมีโรคหรือความเสียหายเกี่ยวข้องกับตับ
- โรคดีซ่านเม็ดเลือดแดง พบเมื่อมีการผิดปกติของเซลล์เม็ดเลือดแดง ชักนำไปสู่ระดับบิลิรูบินในเลือดที่สูงเกินไป
สาเหตุ โรคดีซ่านในเด็ก
โรคดีซ่านมีหลายสาเหตุที่ทำให้เกิด การพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยอาการดีซ่านนั้นเป็นเรื่องสำคัญ เพราะจะทำให้วางแผนการรักษาได้ถูกต้อง สาเหตุโดยทั่วไปมีดังนี้:
ไวรัสตับอักเสบ
ไวรัสตับอักเสบนั้นมี 5 ชนิดแบ่งตามเชื้อไวรัสที่แตกต่างกันไป
- ไวรัสตับอักเสบเอ มักเกิดจากการดื่มน้ำหรืออาหารที่มีการปนเปื้อนของเชื้อไวรัส
- ไวรัสตับอักเสบบี สามารถส่งผ่านเชื้อจากแม่ที่เป็นโรคไวรัสตับอักเสบบีไปยังทารกเมื่อแรกเกิดได้
- ไวรัสตับอักเสบซี ส่งผ่านเลือดหรือเข็มยาที่มีการปนเปื้อน และอาจจะเป็นสาเหตุของโรคดีซ่านในเด็กเล็กได้
- ไวรัสตับอักเสบดี มักจะพัฒนาในคนที่มีไวรัสตับอักเสบบีอยู่แล้ว
- ไวรัสตับอักเสบอี พบได้น้อยมาก
ไวรัสตับอักเสบเอ และไวรัสตับอักเสบบีสามารถป้องกันได้โดยวัคซีน ไวรัสตับอักเสบ Autoimmune hepatitis เกิดขึ้นเมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายโจมตีเซลล์ที่มีสุขภาพผิดปกติในตับโดยความผิดพลาดของระบบภูมิคุ้มกัน
การอักเสบของตับในแต่ละประเภท เมื่อเวลาผ่านไปอาจนำไปสู่อันตรายร้ายแรงต่อการทำงานของตับ
ไวรัส Epstein-Barr (EBV)
EBV เป็นไวรัสที่พบบ่อยมากในเด็กและผู้ใหญ่ มันมีแนวโน้มที่จะถ่ายทอดผ่านของเหลวในร่างกาย เช่น น้ำลาย
เด็กที่ใช้แปรงสีฟัน หรือแก้วน้ำดื่มกับคนที่มี EBV นั้นมีความเสี่ยง เด็กหรือผู้ใหญ่สามารถมีเชื้อ EBV และไม่มีอาการได้ แต่ในกรณีที่รุนแรงมากขึ้น อาจมีอาการดีซ่านและอาการอื่นๆร่วมด้วย
นิ่ว
โรคนิ่วเป็นผลึกและแข็งตัวของน้ำดี ซึ่งเป็นของเหลวที่จำเป็นในการย่อย แคลเซียมที่ก่อตัวในถุงน้ำดีซึ่งอยู่ตำแหน่งด้านล่างของตับ
ยังไม่มีสาเหตุที่ชัดเจนของโรคนิ่วในเด็ก แต่มีความเป็นไปได้ว่าอาจเกิดจากน้ำดีที่มีคอเลสตอรอลหรือบิลิรูบินมากเกินไปในน้ำดีของเด็ก จนเกิดความผิดปกติและสร้างนิ่วในที่สุด
มะเร็ง
โรคมะเร็งตับอ่อนและตับ อาจทำให้เกิดอาการตัวเหลืองได้เช่นกัน แต่อย่างไรก็ตามกรณีนี้พบได้น้อยมากในเด็ก
โรคโลหิตจาง
โรคโลหิตจางมีหลายชนิด แต่ทั้งหมดล้วนแต่ทำลายและกำจัดเซลล์เม็ดเลือดแดงในอัตราที่เร็วกว่าปกติ โรคโลหิตจางอาจได้รับการถ่ายทอดทางพันธุกรรมหรืออาจเป็นผลมาจากการติดเชื้อ หรือโรคภูมิต้านทานผิดปกติ
อาการ โรคดีซ่านในเด็ก
อาการของโรคดีซ่านที่ชัดเจนที่สุดคือ ตัวเหลืองและตาขาว อาการตัวเหลืองนำมาซึ่งการเปลี่ยนสีของของเหลวในร่างกาย เช่น อุจจาระอ่อนและปัสสาวะสีเข้ม
หากดีซ่านในเด็กเกี่ยวข้องกับโรคร้ายแรงอย่างตับอักเสบ เด็กๆอาจมีอาการอื่น ๆ ร่วมด้วย ได้แก่ :
- ไข้
- ปวดท้อง
- คลื่นไส้
- เมื่อยล้า
อาการดีซ่านเป็นความผิดปกติที่ต้องได้รับการรักษาทันทีโดยแพทย์ เนื่องจากอาจจะมาพร้อมกับสัญญาณของโรคอื่น ๆ
การรักษา โรคดีซ่านในเด็ก
การรักษาอาการตัวเหลืองนั้นขึ้นอยู่กับเงื่อนไขพื้นฐาน โรคดีซ่านในทารกแรกเกิดที่เกิดจากระดับบิลิรูบินที่สูงขึ้นเด็กอาจจะได้รับการรักษาด้วยการส่องไฟ โดยได้รับแสงสีน้ำเงินพิเศษ เพื่อช่วยลดระดับบิลิรูบิน
หากดีซ่านนี้เกี่ยวข้องกับการทำลายเซลล์เม็ดเลือดแดงแพทย์จะแนะนำให้รับประทานยาถ่ายเลือดบางชนิด หรือกระบวนการพลาสมาฟีริซิส ซึ่งเป็นกระบวนการที่แยกพลาสมาออกจากเซลล์เม็ดเลือด
สำหรับทารกแรกเกิดที่มีระดับบิลิรูบินสูงมาก วิธีการถ่ายเลือดจะเป็นประโยชน์อย่างมาก ในระหว่างการรักษานี้เลือด พ่อหรือแม่จำเป็นต้องให้เลือดกับลูกเพื่อทำการแลกเปลี่ยนหรือถ่ายเลือดให้กับลูก
การรักษาโรคไวรัสตับอักเสบนั้นแตกต่างกันไปตามประเภทของไวรัส เช่น ไวรัสตับอักเสบเอส่วนใหญ่จะหายไปได้เองในระยะเวลาไม่กี่เดือน ไวรัสตับอักเสบบีและซีสามารถรักษาได้โดยการรับวัคซีน
EBV ไม่มียารักษา ดังนั้น EBV และสาเหตุอื่น ๆ ของโรคดีซ่าน การรักษามักจะมุ่งเน้นไปที่การจัดการกับอาการผิดปกติที่พบ เช่น คลื่นไส้และมีไข้