ทิศทางเชิงยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวหลังวิกฤตโควิด หน่วยงานภาครัฐ และสมาคมด้านการท่องเที่ยวจากภาคเอกชน เริ่มมองเห็นปัญหาและกำหนดทิศทางยุทธศาสตร์การท่องเที่ยวใหม่ที่เน้นนักท่องเที่ยวที่มีมูลค่าสูง มากกว่าเน้นปริมาณนักท่องเที่ยว โดยตลาดนักท่องเที่ยวที่ทั้งภาครัฐและเอกชนไทยให้ความสนใจ และน่าจะมีแนวโน้มการเติบโตเป็นอย่างมากหลังวิกฤต คือกลุ่มนักท่องเที่ยวเพื่อสุขภาพ ทำให้ตลาดของโรงแรมประเภท Wellness Hotel ที่ในอดีตมีปริมาณไม่มากและเป็นตลาดที่จับลูกค้าเฉพาะกลุ่ม (Niche Market) น่าจะเข้ามาเป็นตลาด (Segment) สำคัญสำหรับธุรกิจโรงแรมในประเทศไทย
Wellness Hotel คืออะไร
จากงานวิจัยในประเทศสหรัฐอเมริกา โดย Oscar (Hengxuan) Chi, Chris (Zhe) Ouyang and Christina Chi (2018) ได้ทำการศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับภาวะสุขภาพ และได้ให้นิยามคำว่า Wellness Hotel คือโรงแรมที่มุ่งเน้นไปที่ลูกค้าที่มีแรงจูงใจในการรักษาและส่งเสริมสุขภาพ รวมถึงวิถีชีวิตที่ดี โดยโรงแรมให้บริการครอบคลุมความต้องการของลูกค้าทั้งด้านสุขภาพกาย สุขภาพใจ การพักผ่อน อาหารเพื่อสุขภาพ สภาพแวดล้อมที่ดี รวมถึงความรับผิดชอบต่อตนเอง
ประเภทของ Wellness Hotel
จากการศึกษา ภาพรวมธุรกิจโรงแรมและรีสอร์ตเพื่อสุขภาพ ของ มานิศา ผิวจันทร์ และ อนัญญา รัตนประเสริฐ (2562) ซึ่งอ้างอิงจาก Illing (2016) ได้จำแนกประเภทของ Wellness Hotel ไว้ 4 รูปแบบ จากบริการเชิงสุขภาพน้อยที่สุดจนถึงมากที่สุด ประกอบด้วย
- โรงแรมและสปา (Hotel and Spa) คือโรงแรมแบบปกติที่เรารู้จักกัน โดยภายในโรงแรมมีบริการด้านสปา และการเสริมความงาม เช่น การทำผม แต่งเล็บ ซึ่งโรงแรมประเภทนี้จัดเป็น Wellness Hotel ในระดับเริ่มต้น
- โรงแรมที่มีสปาพร้อมโปรแกรมการฟื้นฟูสุขภาพ และความงาม (Hotel with Spa and wellness function) โรงแรมประเภทนี้ จะคล้ายกับโรงแรมประเภทแรก แต่จะมีสิ่งอำนวยความสะดวกด้าน wellness ที่มากกว่าแค่สปา รวมถึงมีการจัดโปรแกรมด้านการฟื้นฟูสุขภาพและความงาม โดยส่วนใหญ่จะมีโปรแกรมการให้บริการที่ลูกค้าจองเข้ามาล่วงหน้าพร้อมกับการจองห้องพักของโรงแรม เช่น โปรแกรมนวดบำบัดแก้ปัญหาความเมื่อยล้าจากการทำงาน หรือโปรแกรมด้านอาหารสุขภาพเพื่อปรับสมดุลให้ร่างกาย
- โรงแรมที่มีการให้บริการแพทย์ทางเลือก ซึ่งอยู่ในความดูแลของผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพ (Hotel with Medical Function) โรงแรมประเภทนี้จะเริ่มมีให้บริการทางการแพทย์ โดยผู้เชี่ยวชาญ เช่น นักกายภาพบำบัด แพทย์ทางเลือก ที่ให้บริการทางการแพทย์ เช่น การฝังเข็ม ครอบแก้ว เพื่อแก้ปัญหาด้านสุขภาพ และฟื้นฟูร่างกายให้กับผู้ใช้บริการ เช่น นักกีฬา ที่มีอาการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ คนวัยทำงานหรือผู้สูงอายุ ที่มีอาการปวดเมื่อยหรืออักเสบของกล้ามเนื้อ รวมถึงการบำบัดทางจิตใจที่มาจากความเครียด
- โรงแรมที่มีการให้บริการแบบคลินิก (Hotel Clinic) เป็นโรงแรมที่มีแพทย์มาให้บริการทางการแพทย์เฉพาะทาง หรือเป็นการให้บริการที่อยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เช่น การเสริมความงาม โดยอาจรวมถึงการผ่าตัดเสริมความงาม ด้วยก็ได้ การดูแลผู้ป่วยระยะพักฟื้นหลังผ่าตัดที่อาจต้องมีการเฝ้าดูอาการ ใช้อุปกรณ์เฉพาะทางการแพทย์ ในการตรวจประเมิน
ในประเทศไทย ANYA MEDITEC ด้วยแนวคิด Bring Hospital to Hotel ที่ใช้ทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญของโรงพยาบาลสมิติเวช ตามมาด้วยการทำ Sleep Test ที่โรงแรมแทนโรงพยาบาล เป็นตัวอย่างหนึ่งของการปรับเปลี่ยนโรงแรมให้กลายเป็น Hotel Clinic
ประเภทการให้บริการภายใน Wellness Hotel
Wellness Hotel โดยปกติแล้วจะให้บริการใน 4 รูปแบบหลัก โดยโรงแรมแต่ละแห่งให้บริการไม่ครบทุกรูปแบบก็ได้ ซึ่งบริการด้าน wellness ประกอบด้วย
- บริการด้านทรีตเมนต์ (Treatment) เป็นการให้บริการด้านการผ่อนคลายและความงาม ที่ยังไม่ใช่บริการการรักษาทางการแพทย์ เช่น บริการนวดสปา นวดแบบอโรม่า
- กิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหว (Movement) เช่น การทำกายภาพบำบัด และกิจกรรมด้านกีฬา โดยมีโค้ชให้คำแนะนำ สำหรับการออกกำลังกาย เพื่อแก้ปัญหาและฟื้นฟูสมรรถนะทางร่างกาย รวมถึงการพัฒนาศักยภาพในการเล่นกีฬาในประเทศไทย กิจกรรมการวิ่งมาราธอน การแข่งขันไตรกีฬา เป็นหนึ่งในกระแสกีฬาที่ได้รับความนิยม ทำให้มีโค้ชจัดโปรแกรมการอบรมเพื่อพัฒนาศักยภาพด้านกีฬาให้กับนักกีฬาสมัครเล่น เช่น การจัดค่ายสำหรับผู้ที่สนใจการแข่งขันไตรกีฬา เพื่อสอนทักษะการว่ายน้ำ การปั่นจักรยาน และการวิ่ง รวมถึงให้คำแนะนำด้านโภชนาการทั้งก่อน ระหว่าง และหลัง การแข่งขัน
- กิจกรรมเพื่อการผ่อนคลาย (Relaxing) Wellness Hotel ไม่ได้เน้นที่การดูแลสุขภาพกายอย่างเดียว การดูแลสุขภาพใจ การลดความเครียด เป็นอีกกิจกรรมหนึ่งที่โรงแรมประเภทนี้จัดเตรียมให้กับลูกค้า เช่น การสอนทำอาหาร การอาบแดด การบำบัดด้วยดนตรี เป็นต้น
- กิจกรรมเพื่อการพัฒนาตนเอง (Self-fulfillment) เช่น การสอนโยคะ Life Coaching ค่ายปฏิบัติธรรม และนั่งสมาธิ เป็นตัวอย่างของกิจกรรมเพื่อการพัฒนาตนเองที่สามารถสร้างเป็นโปรแกรม ThaiLife Homestay Resort & Spa ที่จังหวัดพังงา เป็นตัวอย่างของโรงแรม Wellness Hotel ที่มีการขายโปรแกรมปฏิบัติธรรมให้กับลูกค้า
แนวโน้มและโอกาสของ Wellness Hotel
มีปัจจัยทั้งภายในและภายนอกประเทศหลายปัจจัยที่ดูจะเป็นบวกต่อโรงแรมประเภท Wellness Hotel
ในด้านนโยบายภาครัฐที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว หลังวิกฤตโควิดเมื่อทำการเปิดประเทศให้นักท่องเที่ยวเข้ามาพักผ่อน ภาครัฐมีแนวโน้มจะเน้นที่กลุ่มนักท่องเที่ยวคุณภาพสูง ให้เข้ามาพักผ่อนในประเทศไทยด้วยระยะเวลาที่นานขึ้น ใช้เงินกับบริการท่องเที่ยวที่สูงขึ้น เพื่อชดเชยกับปริมาณนักท่องเที่ยวที่น่าจะมีแผนในการควบคุม จำนวนนักท่องเที่ยวกลุ่มสุขภาพในต่างประเทศจึงน่าจะเป็นตลาดสำคัญที่การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยซึ่งเป็นหน่วยงานสำคัญในการทำการตลาดด้านการท่องเที่ยวของประเทศ ให้ความสนใจในการพัฒนาโปรแกรมทางการตลาดเพื่อจูงใจนักท่องเที่ยวกลุ่มดังกล่าว
ในด้าน Eco System หรือธุรกิจที่เกี่ยวเนื่องกับ Wellness Hotel เช่นธุรกิจโรงพยาบาลเอกชนของไทยที่มีศักยภาพในการรองรับลูกค้าต่างประเทศในการเข้ามาทำการรักษาพยาบาล ก็น่าจะเป็นธุรกิจต้นน้ำ ที่ส่งต่อลูกค้าเข้ามาสู่ธุรกิจ Wellness Hotel เมื่อเปิดให้มีการเดินทางได้ตามปกติ กลุ่มนักท่องเที่ยวที่เข้ามาทำการรักษาพยาบาลในประเทศไทยน่าจะเป็นนักท่องเที่ยวลำดับแรก ๆ ที่เริ่มเดินทางเข้าสู่ประเทศไทย
บริษัทประกันสุขภาพ และเงื่อนไขการรับผิดชอบค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการใช้บริการ Wellness Hotel ก็เป็นอีกหนึ่งตัวแปรที่สร้างปัจจัยบวก ในสหรัฐอเมริกามีหน่วยงานที่ออกมาตรฐาน Wellness Hotel ซึ่งปัจจุบันมีโรงแรมและรีสอร์ตในเอเชียหลายแห่งรวมถึงในประเทศไทยที่อยู่ระหว่างการขอตรวจประเมินเพื่อรับมาตรฐานดังกล่าว เช่น อ่าวนางปริ้นซ์วิลล์รีสอร์ทแอนด์สปา จังหวัดกระบี่ ที่ผมเคยมีโอกาสได้เข้าไปจัดประชุมเกี่ยวกับมาตรฐานสปา และ Wellness Hotel ที่จัดโดย หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการเพิ่มความสามารถในการแข่งขันของประเทศ (บพข.) และสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) ทำให้ทราบว่า เงื่อนไขของประกันสุขภาพในอเมริกาและยุโรป ในกรมธรรม์บางประเภท ผู้ซื้อกรมธรรม์นอกจากจะได้รับความคุ้มครองในการรักษาพยาบาลแล้ว ยังสามารถเบิกค่าใช้จ่ายในการเข้ามาพักฟื้น หรือใช้บริการฟื้นฟูสุขภาพกับโรงแรมที่ได้มาตรฐาน Wellness Hotel โดยบริษัทประกันเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่ายให้
การเพิ่มขึ้นของจำนวนผู้สูงอายุที่มีรายได้สูง ทั้งในต่างประเทศและในประเทศไทย เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่น่าจะช่วยกระตุ้นให้โรงแรมประเภท Wellness Hotel มีจำนวนลูกค้าที่มากขึ้น
ผมเชื่อว่า Wellness Hotel น่าจะดึงดูดผู้ประกอบการโรงแรมเดิม ที่ปรับเปลี่ยนโรงแรมบางส่วนให้เป็น Wellness Hotel รวมถึงดึงดูดผู้ประกอบการในธุรกิจพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ประเภทอื่นก้าวเข้ามาเล่นในธุรกิจนี้ โดยเชื่อมโยงกับตลาดอสังหาริมทรัพย์สำหรับผู้สูงอายุ และกลุ่มที่น่าจะเป็นตัวแปรสำคัญที่สุดที่ช่วยให้ตลาดดังกล่าวมีการเติบโต คือกลุ่มผู้ประกอบการโรงพยาบาลเอกชน ที่น่าจะเป็นทั้งผู้ลงทุนพัฒนา Wellness Hotel และการเข้าไปจับมือกับผู้ประกอบการในธุรกิจโรงแรมและธุรกิจพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ประเภทที่อยู่อาศัยผู้สูงอายุ ไม่แน่ว่านอกจากไทยจะเป็น Medical Hub แล้ว เราอาจจะเป็น Hub ของ Wellness Hotel ด้วยก็เป็นได้