สายตายาวตามอายุ เป็นภาวะที่ส่งผลให้ดวงตามองเห็นวัตถุที่อยู่ใกล้ได้ไม่ชัดเจนเหมือนเดิม อาการมักพบหลังอายุ 40 ปีเป็นต้นไป โดยสาเหตุหลักของ Presbyopia มาจากการเสื่อมของดวงตาตามธรรมชาติเมื่ออายุเพิ่มมากขึ้น
อาการสายตายาวสามารถส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน โดยทำให้มองเห็นตัวหนังสือไม่ชัดเจน สายตาพร่ามัว หากเป็นผู้ที่ต้องใช้สายตาในการทำงานก็อาจได้รับผลกระทบได้ จึงควรไปพบจักษุแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาอย่างเหมาะสม
สาเหตุ สายตายาวตามอายุ (Presbyopia)
โดยปกติ เลนส์ตาของมนุษย์มีความยืดหยุ่นและอ่อนนุ่ม สามารถรับภาพจากแสงสะท้อนภายนอกได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้เกิดภาพที่ชัดเจนได้ทั้งระยะใกล้และไกล แต่เมื่ออายุเพิ่มมากขึ้น เซลล์และอวัยวะที่ทำหน้าที่ในการมองเห็นเสื่อมลงตามธรรมชาติ ทำให้ความยืดหยุ่นเลนส์ลดลง ส่งผลให้ไม่สามารถรับแสงสะท้อนหรือภาพได้ตามปกติ ทำให้เกิดภาพที่พร่ามัวและไม่ชัดเจน
แม้ว่าสาเหตุหลักของ Presbyopia มาจากอายุที่เพิ่มขึ้น แต่ยังมีปัจจัยบางประการที่อาจเพิ่มความเสี่ยงหรือเร่งให้ภาวะนี้เกิดขึ้นก่อนอายุ 40 ปี เช่น การใช้ยาอย่างยาแก้แพ้ ยาต้านเศร้า ยาขับปัสสาวะ หรือโรคประจำตัว อย่างโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคเบาหวาน โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis) นอกจากนี้ การบาดเจ็บ ไลฟ์สไตล์บางอย่าง และงานที่ต้องใช้สายตาก็อาจเพิ่มความเสี่ยงของภาวะนี้ได้
อาการ สายตายาวตามอายุ (Presbyopia)
- มองระยะใกล้ (ราว 30 เซนติเมตร) ไม่ชัด ทั้งที่เดิมเคยอ่านชัดเจนมาก่อน หรือจะชัดต่อเมื่อต้องพยายามเพ่งมากขึ้น และมักเกิดอาการไม่สบายตา ทำงานหรืออ่านหนังสือได้ไม่นานเท่าเดิม ล้าง่ายขึ้น
- มองได้ชัดขึ้นถ้ายื่นมือถอยห่างออกจากระยะเดิมที่เคยอ่านได้ออกไปอีก
- หากมีสายตาสั้นอยู่เดิมจะต้องถอดแว่นตาออกถึงจะมองใกล้ชัดเจน
การรักษา สายตายาวตามอายุ (Presbyopia)
ภาวะสายตายาวตามอายุรักษาได้ด้วยกันหลายวิธี ดังนี้
แว่นตา
หากผู้ป่วยมีอาการสายตาตายาวตามอายุเพียงอย่างเดียว จักษุแพทย์อาจแนะนำแว่นตาและเลนส์ชนิดต่าง ๆ เพื่อช่วยให้การมองเห็นชัดเจนขึ้น
- แว่นอ่านหนังสือใช้สวมเมื่อต้องการอ่านหนังสือเท่านั้น เหมาะกับผู้ที่ไม่ได้มีปัญหาสายตายาวรุนแรง
- แว่นตาเลนส์สองชั้น (Bifocals Lens) เป็นแว่นตาที่มีเลนส์สองระดับ โดยจะมี 2 ค่าสายตาในเลนส์เดียวเพื่อการมองระยะใกล้และระยะไกล และจะมีเส้นแบ่งเลนส์แนวนอนเพื่อสะดวกกับผู้ใช้
- แว่นตาเลนส์สามชั้น (Trifocals Lens) ในหนึ่งเลนส์จะมีเลนส์ 3 แบบเพื่อการใช้งาน 3 ระยะ คือ การมองภาพทั่วไป การมองวัตถุระยะกลาง และการมองระยะใกล้ อีกทั้งยังมีเส้นแบ่งเลนส์แนวนอน
- แว่นโปรเกรสซีฟมัลติฟอคัล (Progressive Multifocals) เลนส์ของแว่นชนิดนี้คล้ายกับแว่นตาเลนส์สองชั้นและแว่นตาเลนส์สามชั้น สามารถช่วยให้เห็นได้หลายระยะและไม่มีเส้นแบ่งเลนส์
คอนแทคเลนส์
คอนแทคเลนส์เป็นอีกทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการใส่แว่นตา โดยจะมีลักษณะเป็นเจลใสที่สวมเข้าไปในดวงตาเพื่อปรับลักษณะการมองเห็น ซึ่งจักษุแพทย์อาจแนะนำคอนแทคเลนส์ต่อไปนี้
- คอนแทคเลนส์แบบเลนส์สองชั้น (Bifocals Lens) โดยในหนึ่งเลนส์จะมีเลนส์ 2 แบบสำหรับมองภาพระยะใกล้และระยะไกล
- คอนแทคเลนส์แบบโมโนวิชั่น (Monovision Lens) โดยดวงตาทั้งสองข้างจะใส่เลนส์คนละแบบ หนึ่งข้างสำหรับมองภาพระยะไกลและอีกข้างสำหรับการมองภาพระยะใกล้
นอกจากนี้ เลนส์ทั้งสองแบบสามารถนำมาใช้ร่วมกันได้ โดยข้างหนึ่งสวมแบบเลนส์สองชั้นและข้างสวมแบบโมโนวิชั่น
การผ่าตัด
จักษุแพทย์จะแนะนำวิธีผ่าตัดที่เหมาะสมกับผู้ป่วย โดยวิธีการผ่าตัดแต่ละวิธีจะมีข้อดีข้อเสีย ความเสี่ยง และค่าใช้จ่ายที่ต่างกัน โดยวิธีการผ่าตัดเพื่อรักษาสายตายาวที่จักษุแพทย์นำมาใช้ เช่น
- Laser-Assisted in Situ Keratomileusis (LASIK) หรือเลสิก เป็นการใช้เลเซอร์สลายเนื้อเยื่อของกระจกตาชั้นในออกบางส่วน เพื่อช่วยปรับรูปทรงของกระจกตาให้ทำหน้าที่ในการมองเห็นได้ดีขึ้น
- Laser-Assisted Subepithelial Keratectomy (LASEK) เป็นการใช้เลเซอร์ในการผ่าตัดเช่นเดียวกับเลสิก โดยจะนำเยื่อบุผิวบางส่วนออกเพื่อปรับแต่งรูปทรงกระจกตาชั้นนอก
- Conductive Keratoplasty เป็นการผ่าตัดด้วยการใช้คลื่นวิทยุทำให้เกิดความร้อนเพื่อปรับแต่งขอบของกระจกตาให้โค้งและช่วยให้โฟกัสภาพได้ดีขึ้น
- การผ่าตัดดวงตา อย่างการผ่าตัดใส่วัสดุสังเคราะห์บริเวณกระจกตา (Corneal Inlay) และการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์สังเคราะห์ (Lens Implant) เพื่อทดแทนเลนส์ตาเดิมที่เสื่อมลง ซึ่งช่วยให้การมองเห็นดีขึ้น
- Monovision เป็นการแก้ไขปัญหาสายตาสั้นและสายตายาวตามอายุ โดยแก้ไขตาข้างที่ถนัด (Dominance Eye) ให้สามารถมองเห็นในระยะไกลชัดเจน ส่วนตาข้างที่ไม่ถนัด (Non Dominance Eye) จะแก้ไขให้สายตาสั้นเล็กน้อย เพื่อใช้ในการมองระยะใกล้ได้ชัดเจน คุณภาพในการมองไกลอาจลดลงบ้างในตอนกลางคืนหรือที่ที่มีแสงสว่างน้อย แต่ยังคงมองเห็นระยะไกลในชีวิตประจำวันได้ มีประมาณ 50% ของคนที่รับวิธีนี้ได้ แต่มีบางคนที่อาจรู้สึกงง เพราะสายตาสองข้างต่างกันมากเกินไป เป็นต้น
- FemtoLASIK PRESBYOND เดิมเรียกว่า Laser Blended Vision (LBV) เป็นเทคโนโลยีใหม่ในการแก้ไขสายตายาวตามอายุ และสายตาสั้น เอียง สายตายาวแต่กำเนิดพร้อมกัน ทำให้สามารถมองเห็นระยะใกล้ ระยะกลาง และระยะไกลชัดเจนในตาเดียวกัน โดยไม่ต้องพึ่งแว่นสายตา ประสิทธิภาพในการมองเห็นดียิ่งขึ้น ด้วยเทคโนโลยีเลสิกไร้ใบมีด (เลเซอร์ทุกขั้นตอน) โดยการเพิ่มความโค้งกระจกตาแบบพิเศษ ที่เรียกว่า Spherical Aberration เพื่อเพิ่มความยาวโฟกัสมากขึ้น Depth of Focus แล้วใช้เลเซอร์แก้ไขความโค้งกระจกตาบริเวณด้านนอกทั้ง 2 ข้างให้โค้งไม่เท่ากันเล็กน้อย