ภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย (Rhabdomyolysis) คือการสลายตัวของกล้ามเนื้อลายหรือกล้ามเนื้อยึดกระดูก
การสลายตัวของกล้ามเนื้อลายจะมีการปล่อยไมโอโกลบินเข้าสู่กระแสเลือด ไมโอโกลบินคือโปรตีนที่ใช้เก็บออกซิเจนเอาไว้ในกล้ามเนื้อ หากระดับไมโอโกลบินในเลือดสูงเกินไปอาจทำให้ไตเสียหายได้
ส่วนใหญ่การรักษาภาวะกล้ามเนื้อลายสลายคือการนำของเหลวผ่านทางหลอดเลือดดำ (IV) ผู้ป่วยบางรายที่มีอาการรุนแรงอาจต้องฟอกไตหรือฟอกเลือดเพื่อแก้ไขปัญหาที่ไต
สาเหตุของภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย
ภาวะกล้ามเนื้อลายสลายมักเกิดจากผู้ป่วยได้รับบาดเจ็บที่กล้ามเนื้อ การบาดเจ็บนี้อาจเกิดทั้งทางกายภาพ เคมี หรือพันธุกรรม ซึ่งล้วนมีผลในการทำลายกล้ามเนื้อ โดยมีสาเหตุดังต่อไปนี้:
การได้รับบาดเจ็บ ความร้อน และความรุนแรง :
- อาการบาดเจ็บที่เกิดจากการได้รับแรงกระแทกจากบางสิ่ง
- ภาวะร้อนสูงเกินไป
- แผลไฟไหม้ระดับ 3
- เส้นเลือดอุดตัน
- ถูกฟ้าผ่า
- แรงสั่นสะเทือนที่รุนแรง
- อาการบาดเจ็บจนแขน หรือขาขาด ซึ่งส่งผลให้เนื้อเยื่อของผู้ป่วยเกิดภาวะขาดเลือดได้
- สารพิษที่ขับออกมาขณะที่กล้ามเนื้อกำลังออกแรง
- ประสบอุบัติเหตุทางรถยนต์
- การออกกำลังกายที่หนักเกินไป อย่างการวิ่งมาราธอน
ความผิดปกติทางพันธุกรรมและการเผาผลาญพลังงานของร่างกาย
ปัญหาทางพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเผาผลาญ สิ่งต่อไปนี้
- น้ำมันหรือไขมัน
- คาร์โบไฮเดรต
- พิวรีนสารประกอบอินทรีย์ที่มีอยู่ในอาหารบางชนิด เช่น ปลาซาร์ดีน ตับ หน่อไม้ฝรั่ง
ระบบการเผาผลาญที่ผิดปกติ จะนำไปสู่อาการที่เกี่ยวข้องกับภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย ดังต่อไปนี้
- โรคไทรอยด์ชนิดอ้วนหรือภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์
- ภาวะน้ำตาลในเลือดสูงจากเบาหวานหรือการสะสมของคีโตนในร่างกาย
- ความไม่สมดุลของเกลือแร่
ความผิดปกติทางพันธุกรรมที่อาจนำไปสู่ภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย ได้แก่ :
- ภาวะขาดคาร์นิทีน
- โรคแมคคาร์เดิล McCardle disease
- ภาวะขาดแลคเตทดีไฮโดรจีเนส
- โรคกล้ามเนื้อเสื่อมพันธุกรรมดูเชน
อาการของภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย
อาการเริ่มต้นของภาวะกล้ามเนื้อลายสลายอาจน้อยมาก และมักมีอาการคล้ายคลึงกับโรคอื่น ๆ ได้แก่ :
- กล้ามเนื้ออ่อนแรง
- ปัสสาวะน้อย
- อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า
- รู้สึกเจ็บปวด
- มีรอยช้ำ
- ปัสสาวะเป็นสีเข้มคล้ายน้ำชา
- ปัสสาวะไม่บ่อย
- มีไข้
- รู้สึกไม่สบายตัว หรือรู้สึกไม่สบาย
- คลื่นไส้
- อาเจียน
- สับสนงงงวย
- รู้สึกกระวนกระวาย
การรักษาภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย
ยิ่งรักษาตั้งแต่เริ่มมีอาการภาวะกล้ามเนื้อลายสลาย ก็ยิ่งลดความเสียหายที่อาจเกิดที่ไตได้มาก
การให้สารน้ำทดแทน: การให้สารน้ำเข้าสู่ร่างกายที่เพียงพอเป็นวิธีการรักษาอันดับต้น ๆ ที่สำคัญมาก โดยให้ของเหลวทางหลอดเลือด ของเหลวนี้มีส้วนประกอบของไบคาร์บอเนตซึ่งช่วยล้างไมโอโกลบินออกจากไต
การรักษาด้วยยา: แพทย์อาจสั่งจ่ายยาเช่นไบคาร์บอเนต และยาขับปัสสาวะบางชนิดเพื่อช่วยให้ไตทำงานได้ปกติ และใช้ยาเพื่อรักษาระดับโพแทสเซียมในเลือด และระดับแคลเซียมในเลือดให้เหมาะสม
การฟอกไต: หากไตถูกทำลาย กรือเกิดอาการไตวายเฉียบพลัน ผู้ป่วยอาจต้องเข้ารับการฟอกไต การฟอกไตคือการนำเลือดออกจากร่างกาย และทำความสะอาดด้วยเครื่องมือเฉพาะเพื่อกำจัดของเสีย
การรักษาตัวที่บ้าน: ในกรณีภาวะกล้ามเนื้อลายสลายอาการไม่รุนแรง การรักษาตัวที่บ้านก็สามารถยรรเทาอาการได้ โดยการพักผ่อนร่างกายให้กล้ามเนื้อฟื้นตัว และเติมน้ำให้ร่างกายเพื่อช่วยป้องกันความเสียหายของไต
หากรู้สึกเหนื่อยล้าให้เอนกายในท่าที่สบาย และพยายามผ่อนคลายร่างกาย ดื่มน้ำปริมาณมาก ๆ และอาหารเหลวอย่างน้ำซุปใส ๆ และเครื่องดื่มของนักกีฬา