การผ่าตัดทำเส้นเลือดล้างไตหรือที่เรียกว่า AVF (arteriovenous fistula) คือ การผ่าตัดเพื่อทำทางเชื่อมระหว่างเส้นเลือดดำและเส้นเลือดแดง เพื่อทำให้เส้นเลือดดำมีขนาดโตขึ้นจนสามารถทำการดูดเลือดสำหรับฟอกไตได้ ซึ่งส่วนมากมักจะทำบริเวณแขนของผู้ป่วย
ทำไมต้องผ่าตัดทำเส้นเลือดล้างไต
เพื่อเป็นการเตรียมเส้นเลือดดำให้มีขนาดใหญ่และเหมาะสมสำหรับการเจาะเลือดเพื่อฟอกไตโดยที่ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องมีสายสวนส้นเลือดดำ ที่ต้องคาไว้ที่คอหรือที่ขาเพื่อใช้ในการฟอกไต นอกจากไม่สะดวกแล้ว ยังเจ็บแผลและเสี่ยงต่อการติดเชื้ออีกด้วยการผ่าตัดวิธีนี้เป็นวิธีที่ดีที่สุด ใช้งานได้นานเฉลี่ย 3-5 ปี ประหยัด และยังเกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยอีกด้วย
ภาวะแทรกซ้อนของการผ่าตัดทำเส้นมีดังนี้
- การอุดตันของเส้นเลือด เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อย เกิดจากการไหลเวียนของเลือดไม่ดี ทางไหลของเลือดตีบแคบ
- แผลผ่าตัดติดเชื้อเกิดจากดูแลทำความสะอาดแผลไม่ดี
- อาการมือเย็น ซีด ชาหรือปวดบริเวณปลายมือ เกิดจากการผ่าตัดจะทำให้เลือดมาเลี้ยงปลายมือลดลง ซึ่งอาจเป็นหลังผ่าตัดชั่วคราว
สิ่งที่ผู้ป่วยควรคำนึงถึงเสมอ คือ ความสำเร็จของการทำเส้นเลือดล้างไตนี้ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง ได้แก่ คุณภาพของเส้นเลือดดำและเส้นเลือดแดง การออกกำลังของมือ และความเข้มข้นของเลือด ดังนั้นการผ่าตัดทำเส้นล้างไต อาจจะไม่สำเร็จในการทำครั้งเดียว
เสันเลือดเทียมคืออะไร
เป็นที่ทราบกันมานานแล้วว่าการใช้เส้นเลือดดำของผู้ป่วยเองในการผ่าตัดทำเส้นจะดีที่สุด เพราะโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนน้อยกว่ามาก เมื่อเทียบกับเส้นเลือดเทียม (ท่อพลาสติกสังเคราะห์) และที่สำคัญเส้นเลือดเทียมมีราคาแพง ดังนั้นศัลยแพทย์จึงสงวนไว้ใช้ในผู้ป่วยบางราย ที่ไม่มีเส้นเลือดดำที่ดีในการผ่าตัดทำเส้นหรือไม่มีเส้นเลือดดำจริง ๆเท่านั้น
การผ่าตัดนี้ปวดไหม
ในการผ่าตัดปกติจะใช้การฉีดยาชาเฉพาะที่ โดยจะมีวิสัญญีแพทย์ช่วยดูแลให้ท่านมีความเจ็บปวดน้อยที่สุดในขณะผ่าตัด และเฝ้าดูอาการของท่านอย่างใกล้ชิด เพื่อให้การผ่าตัดปลอดภัยมากที่สุด
การผ่าตัดรักษาใช้เวลานานไหม
โดยปกติการผ่าตัดใช้เวลาประมาณ 1-2 ชั่วโมง หลังผ่าตัดผู้ป่วยสามารกลับบ้าน ยกเว้นบางรายที่แพทย์อาจจะให้นอนโรงพยาบาล 1 คืน เพื่อสังเกตอาการหลังผ่าตัด
ต้องเตรียมตัวอะไรบ้างในการผ่าตัด
- แพทย์จะทำการตรวจความแข็งแรงสมบูรณ์ของท่านก่อนผ่าตัด โดยต้องตรวจเลือด เอกซเรย์ปอด คลื่นไฟฟ้าหัวใจ
- ในบางรายแพทย์จะใช้เครื่องอัลตราซาวด์ช่วยในการตรวจหาหลอดเลือดก่อนผ่าตัด
- แขนที่จะทำเส้นเลือดฟอกไต ห้ามทำหัตถการต่าง ๆ เช่น เจาะเลือด วัดความดันโลหิต
- ถ้าผู้ป่วยกำลังรับประทานยาหรือฉีดยาละลายลิ่มเลือดอยู่ ต้องบอกแพทย์และทีมงานทุกครั้ง
- นำยาที่รับประทานเป็นประจำ มาด้วยทุกครั้ง
- ในผู้ป่วยที่ได้รับการฟอกไตต้องฟอกไตก่อนผ่าตัด 1-2 วัน
หลังผ่าตัดท่านควรจะปฏิบัติตัวเช่นใด
- ดูแลแผลให้สะอาด ไม่ให้แผลถูกน้ำหรือเปียกชื้น ถ้าแผลสกปรกหรือเปียกชื้นต้องมาทำความสะอาด เปลี่ยนผ้าปิดแผลที่โรงพยาบาล หรือสถานีอนามัยใกล้บ้านทุกครั้ง
- ไม่ควรเปลี่ยนผ้าปิดแผลเอง แพทย์หรือพยาบาลจะให้ใบนัดมาทำแผล
- ขอให้ท่านสังเกตว่าเมื่อใช้มือคลำบริเวณแขนที่ทำการผ่าตัดจะมีเลือดไหลผ่านเร็ว จนเกิดการสั่นฟู่ขึ้นภายในแขนบริเวณแผลผ่าตัด นั่นแสดงว่าเส้นเลือดที่ต่อไว้ทำงานได้ดี แต่เมื่อใดที่ท่านคลำไม่ได้ท่านควรมาติดต่อแพทย์ทันที