สมองขาดออกซิเจน (Cerebral Hypoxia) คือ อาการที่สมองได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอต่อความต้องการ ซึ่งอาจทำให้เกิดผลกระทบต่อร่างกายอย่างอาการหายใจสั้นและถี่ ความจำเสื่อมชั่วคราว ชัก หรืออาจหมดสติได้ โดยมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย เช่น โรคหอบ สำลักควัน โดนบีบรัดบริเวณคอ หรือจมน้ำ เป็นต้น ทั้งนี้ อาการสมองขาดออกซิเจนถือเป็นภาวะอันตราย เพราะอาจสร้างความเสียหายต่อสมองจนถึงขั้นสมองตายและทำให้เสียชีวิตได้
สาเหตุ สมองขาดออกซิเจน
สาเหตุที่พบบ่อยที่ทำให้เกิดภาวะสมองขาดออกซิเจน คือ
- ภาวะขาดอากาศหายใจ เช่น จมน้ำ, สำลักอาหาร, โรคหืดชนิดรุนแรง, ระบบหายใจล้มเหลว, โรคทางระบบประสาทบางโรค (เช่น โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงเอแอลเอส/ALS /Amyotrophic Lateral Sclerosis), โรคจากขึ้นที่สูง, ถูกฆาตกรรม, การฆ่าตัวตาย
- ภาวะหัวใจหยุดเต้นจากโรคหัวใจเอง หรือจากโรคต่างๆที่รุนแรง
- ภาวะชักแบบต่อเนื่องทั้งตัวหมดสติเป็นเวลานาน (Intractable Status Epilepticus)
- ภาวะพิษจากก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (Carbon Monoxide Poisoning)
- ภาวะช็อค (ความดันโลหิตต่ำมากเป็นระยะเวลานาน; Prolong Shock)
- ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำเป็นระยะเวลานาน (Prolong Hypoglycemia)
- ภาวะสมองขาดเลือดมาเลี้ยงทั้งสมอง (Massive หรือ Global Cerebral Infarction)
- ภาวะได้รับสารพิษเกินขนาด ทำให้ร่างกายหยุดหายใจ หรือหัวใจหยุดเต้น เช่น ควันพิษ, การได้รับยาเกินขนาด
อาการ สมองขาดออกซิเจน
ผู้ที่มีภาวะสมองขาดออกซิเจนจะมีอาการแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการและระยะเวลาที่สมองขาดออกซิเจน โดยอาจมีอาการเบื้องต้น เช่น รู้สึกสับสนมึนงง มีเหงื่อออกมาก การตัดสินใจแย่ลง เคลื่อนไหวลำบาก ขาดสมาธิ ความจำเสื่อมชั่วคราว เป็นต้น แต่หากสมองขาดออกซิเจนอย่างรุนแรง อาจทำให้เกิดอาการดังต่อไปนี้
- ผิวหนังเปลี่ยนเป็นสีคล้ำ
- หายใจเร็ว หายใจติดขัด หรือหายใจมีเสียงหวีด
- หัวใจเต้นเร็ว
- ดวงตาไม่มีปฏิกิริยาต่อแสง
- ชัก
- หมดสติ
- หยุดหายใจ หรือถึงขั้นสมองตายและเสียชีวิต
การรักษา สมองขาดออกซิเจน
การรักษาภาวะสมองขาดออกซิเจนนี้ เป็นภาวะเร่งด่วนที่สุด ต้องรีบให้การรักษาอย่างรวดเร็ว การรักษาที่สำคัญที่สุด คือ ต้องรีบแก้ไขสาเหตุ และให้มีการไหลเวียนของเลือดที่ดีให้เร็วที่สุด ให้ออกซิเจนผ่านทางท่อช่วยหายใจ และเครื่องช่วยหายใจในระยะแรก ให้ยาเพิ่มความดันโลหิตถ้ามีความดันโลหิตต่ำ ต้องกู้ชีพให้สัญญาณชีพปกติให้เร็วที่สุด เมื่อสัญญาณชีพต่าง ๆปกติแล้ว ก็จะเป็นการค่อยๆหยุดการใช้เครื่องช่วยหายใจ (Weaning respirator) เพื่อการป้อง กันภาวะแทรกซ้อนต่างๆจากการใช้เครื่องช่วยหายใจ (เช่น ปอดติดเชื้อ/ปอดอักเสบ) และ การฟื้นฟูสภาพร่างกายและสมองด้วยกายภาพบำบัด และกิจกรรมต่างๆตามแพทย์ พยาบาล นักกายภาพบำบัด แนะนำ
การรักษาภาวะสมองขาดออกซิเจนเป็นการรักษาในโรงพยาบาล ซึ่งการรักษานานหรือ ไม่ ขึ้นกับสาเหตุและอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นว่ามากน้อยเพียงใด ร่วมกับการฟื้นตัวของผู้ป่วยว่าดีแค่ไหน
ทั้งนี้ แพทย์จะอนุญาตให้ผู้ป่วยกลับไปพักฟื้นที่บ้านต่อได้ เมื่ออาการผู้ป่วยดีขึ้น สามารถหายใจเองได้ และที่สำคัญ คือ ญาติมีความพร้อมในการดูแลผู้ป่วย ทั้งทางด้านความสามารถในการดูแลผู้ป่วย และด้านเศรษฐานะ เพราะจะมีค่าใช้จ่ายที่สูงมากพอสมควร เป็นหลักหมื่นขึ้นไปต่อเดือน