การขยายม่านตา (Pupil Dilation)

การขยายม่านตา (Pupil Dilation) คือ จะทำให้รูม่านตาเปิดกว้างได้ถึงประมาณ 8 มิลลิเมตร ทำให้แพทย์สามารถทำการตรวจอวัยวะภายในลูกตา เพื่อวินิจฉัยโรคต่างๆ ได้ละเอียดเพิ่มมากขึ้น

ลูกตาของคนเรามีลักษณะเป็นทรงกลม โครงสร้างที่มองเห็นจากด้านหน้าตา คือ ตาดำและตาขาว ส่วนของตาที่เราเห็นเป็นสีดำในคนเอเชีย และสีฟ้าในชาวตะวันตก คือ ม่านตา ตรงกลางของม่านตาเป็นรูเล็กๆ เรียกว่า รูม่านตา มีขนาด 2-4 มิลลิเมตร ทำหน้าที่ปรับแสงที่เข้าสู่ดวงตาให้พอเหมาะตามสภาพแวดล้อม เช่น เมื่ออยู่ในที่ๆ มีแสงจ้า ม่านตาจะหดเล็กลงเพื่อลดแสง และเมื่ออยู่ในที่มืด ม่านตาจะขยายใหญ่ขึ้นเพื่อเพิ่มแสงที่เข้าสู่ดวงตา ส่วนโครงสร้างที่อยู่ถัดจากม่านตาเข้าไปด้านใน ได้แก่ เลนส์ตา วุ้นตา จอตาและขั้วประสาทตา  ในการตรวจตาหากไม่ได้ทำการขยายม่านตา แพทย์จะสามารถมองเห็นอวัยวะที่อยู่หลังม่านตาเหล่านี้ได้เพียงคร่าวๆ เท่านั้น เนื่องจากต้องตรวจผ่านรูม่านตาที่มีขนาดเล็ก

การส่องดูรูม่านตานี้สามารถช่วยให้แพทย์วินิจฉัยอาการผิดปกติ ดังต่อไปนี้

การขยายม่านตาทำอย่างไร

        การขยายม่านตาทำได้โดยการหยอดยา ซึ่งโดยทั่วไปแล้วหลังหยอดจะใช้เวลาประมาณ 30 นาที ม่านตาจึงจะขยายเต็มที่

การหยอดยาขยายม่านตามีประโยชน์ เพื่อ

  1. ช่วยในการตรวจส่วนต่างๆ ที่อยู่ภายในลูกตา หลังม่านตาได้แก่ แก้วตา น้ำวุ้นตา จอตา ได้อย่างละเอียด เช่น แก้วตาขุ่นมากแค่ไหน เป็นบริเวณใดของแก้วตา จอตาปกติหรือมีเลือดออก มีภาวะเบาหวานทำลายจอตาหรือไม่ เป็นต้น
  2. ช่วยในการผ่าตัดภายในดวงตา เช่น ผ่าตัดต้อกระจก ยิงเลเซอร์รักษาโรคจอตา การผ่าตัดภายในดวงตา ส่วนมากต้องมีการหยอดยาขยายม่านตาทั้งสิ้น
  3. ในกรณีมีการอักเสบภายในดวงตา ม่านตาจะไปเกาะส่วนต่าง ๆ ภายในลูกตา เช่น ติดกับแก้วตา น้ำวุ้นตา ก่อให้เกิดผลเสียในภายหลัง การขยายม่านตาจะช่วยลดภาวะนี้ได้
  4. ยาขยายม่านตาที่มีฤทธิ์ลดการทำงานของ ciliary muscle ลดอาการเพ่ง พักการทำงานของม่านตาและ ciliay body ทำให้ลดการอักเสบ และลดอาการปวดลงได้
  5. ยาขยายม่านตาที่มีฤทธิ์หดการเพ่ง ใช้รักษาภาวะตาสั้นเทียม ช่วยให้การวัดสายตาในเด็กได้แม่นยำยิ่งขึ้น (เรียกกันว่า cycloplegic refraction) สมควรในการทำแว่นตาคู่แรกในเด็ก หรือในเด็กที่มีภาวะตาเขจากสายตาผิดปกติ (accommodative esotropia) เป็นต้น

ข้อควรระวังในการขยายม่านตา

– เมื่อม่านตาขยายจะทำให้เกิดอาการตาพร่า แพ้แสง ตามัวลง เป็นเวลาประมาณ 4-6 ชั่วโมง ดังนั้น หากแพทย์นัดตรวจขยายม่านตา ควรมีผู้มารับส่งและคอยดูแลช่วยเหลือ นอกจากนี้ควรเตรียมแว่นตากันแดดมาด้วย เพื่อลดอาการแพ้แสงเมื่อออกกลางแจ้ง

– ผู้ที่มีช่องหน้าลูกตาแคบ การที่ม่านตาขยายอาจกระตุ้นให้เกิดภาวะต้อหินมุมปิดเฉียบพลันได้ หากตรวจแล้วพบว่ามีช่องหน้าลูกตาแคบมาก จักษุแพทย์อาจพิจารณาทำการเลเซอร์เจาะรูม่านตาก่อนทำการขยายม่านตา เพื่อป้องกันการเกิดภาวะดังกล่าว

ผลข้างเคียงจากการใช้ยาหยอดขยายม่านตา

  1. ตาสู้แสงไม่ได้ เนื่องจากม่านตาไม่หดเมื่อเห็นแสง แสบตา เคืองตาเวลาพบแสง แต่อาการจะค่อยๆ ดีขึ้นจนกว่าจะหมดฤทธิ์ของยาที่หยอด
  2. มองใกล้ไม่ชัด เนื่องจากกล้ามเนื้อที่ใช้ในการเพ่งทำงานไม่ได้
  3. ในผู้ป่วยบางรายที่ช่องที่อยู่ส่วนหน้าของลูกตาแคบ อาจเป็นเหตุให้เกิดภาวะต้อหินเฉียบพลันได้

คำแนะนำหลังได้รับการหยอดยาขยายรูม่านตา

  1. หลังหยอดยาขยายม่านตาจะทำให้ตามัวประมาณ 6-8 ชั่วโมง ไม่สามารถขับรถและอ่านหนังสือได้
  2. ผู้ป่วยต้องมีญาติมาด้วยทุกครั้งและ/หรือไม่ควรขับรถเองหลังได้รับการขยายม่านตา หากผู้ป่วยมา คนเดียว และประสงค์จะขยายม่านตาแนะนำให้ผู้ป่วยนั่งรถ Taxi กลับ หรือ รอญาติมารับ
  3. ในกรณีต้องส่งผู้ป่วยไปตรวจแผนกอื่นต่อหลังจากขยายม่านตา ผู้ป่วยจำเป็นต้องใช้รถนั่งในการเคลื่อนย้ายทุกครั้ง  เนื่องจากอาจทำให้เกิดการพลัดตกหกล้ม  หรืออันตรายอื่นๆ กับผู้ป่วยได้
  4. ใช้แว่นตาดำเพื่อช่วยลดความจ้าของแสง
[Total: 0 Average: 0]