น้ำหนักลดผิดปกติ

น้ำหนักลดลงผิดปกติ คือ สัญญาณเตือนว่าร่างกายกำลังเกิดความผิดปกติบางอย่างอยู่นั่นเอง ซึ่งอาจมีปัจจัยมาจากกระบวนการทำงานในร่างกายที่บกพร่อง หรือเกิดโรคต่างๆ ที่คุณอาจเป็นอยู่โดยไม่รู้ตัวนั่นเอง

สาเหตุ น้ำหนักลดผิดปกติ

สาเหตุที่ทำให้น้ำหนักลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุนั้น อาจจะมีส่วนมาจากผลพวงของโรคบางชนิด เช่น โรคเบาหวาน, โรคไทรอยด์เป็นพิษ, โรคถุงลมโป่งพอง, โรคหอบหืด, วัณโรคและพยาธิในลำไส้ เป็นต้น ซึ่งโรคเหล่านี้จะทำให้ระบบการเผาผลาญในร่างกายถดถอยลง ทำให้การดูดซึมอาหารเป็นไปได้อย่างไม่สมบูรณ์ นอกจากนี้แล้ว ภาวะทางอารมณ์ก็เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้น้ำหนักลดลงได้ เนื่องด้วยความเครียดหรือความวิตกกังวลใจต่างๆ จะทำให้คุณรู้สึกเบื่ออาหาร หรือรับประทานอาหารได้น้อยลง ทำให้เกิดภาวะน้ำหนักลดตามมา

อาการ น้ำหนักลดผิดปกติ

ระบบฟันและเหงือกผิดปกติ
              ปกติผู้สูงอายุจะมีการสูญเสียต่อมรับรสอาหารที่อยู่บนลิ้นไปเนื่องจากความชรา และเมื่อผู้สูงอายุต้องใช้หรือเปลี่ยนฟันปลอมใหม่ อาจทำให้ฟันปลอมเหล่านั้นไปบดบังต่อมรับรสอาหารที่มีเหลืออยู่บ้าง และทำให้ผู้สูงอายุไม่ค่อยรับรู้รสอาหาร นำมาสู่การเบื่ออาหารและน้ำหนักลดได้ นอกจากนั้นโรคเหงือกยังมีผลต่อต่อมรับรสอาหารและทำให้การเคี้ยวอาหารเจ็บปวดได้ ทำให้รับประทานอาหารได้น้อยลง เมื่อผู้สูงอายุมีอาการดังกล่าว ควรที่จะปรึกษาทันตแพทย์เพื่อแก้ไขต่อไป

การกลืนลำบาก อาจแบ่งได้เป็น 2 อย่าง
              • ผู้ป่วยที่มีความลำบากที่จะเริ่มกลืนหรือไอ หรือจาม หรือมีการสำลักอาหารและน้ำขึ้นในจมูกขณะที่กลืน ผู้ป่วยเหล่านี้อาจมีสาเหตุจากความผิดปกติในระบบประสาทหรือกล้ามเนื้อที่บริเวณหลอดอาหาร หรือมีการอุดตันที่บริเวณช่องปากด้านหลัง ทำให้ผู้สูงอายุรับประทานอาหารได้น้อยลง และมีน้ำหนักลดได้
              • ผู้ป่วยที่กลืนอาหารแล้วรู้สึกอาหารติดอยู่ในหน้าอก ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะพอกลืนน้ำหรืออาหารเหลวๆ ได้ง่าย ขณะที่จะกลืนอาหารแข็งได้ลำบาก สาเหตุอาจมาจากความผิดปกติที่หลอดอาหารเองเช่น มีเนื้องอกของหลอดอาหารหรือหลอดอาหารตีบตัน หรือมีอะไรมากดทับหลอดอาหารจากทางด้านนอก เช่น ต่อมน้ำเหลืองในช่องอกที่โตขึ้นหรือหลอดเลือดแดงที่โตมากดทับ ผู้สูงอายุที่มีอาการใดอาการหนึ่งใน 2 ลักษณะดังกล่าว ควรจะรีบปรึกษาแพทย์โดยด่วน

อาการท้องร่วงเรื้อรัง
              ผู้สูงอายุบางรายที่มีอาการท้องร่วงมานานเรื้อรังโดยเฉพาะหลังอาหาร แต่สุขภาพโดยทั่วไปค่อนข้างดี ส่วนใหญ่เกิดจากการรับประทานอาหารชนิดที่มีกากอาหารมากเกิดไป โดยกากอาหารที่มีอยู่ในลำไส้จะไม่ถูกย่อย กลับจะดูดน้ำเข้ามาไว้ กระตุ้นให้อาการถ่ายเหลวหลังอาหารได้ จึงทำให้ผู้สูงอายุประเภทนี้พยายามทานอาหารลดน้อยลง เพื่อไม่ให้ตัวเองต้องท้องเสีย และนำมาสู่อาการน้ำหนักลดได้ วิธีแก้ไขคือ ผู้สูงอายุที่มีอาการดังกล่าวควรที่จะอาหารชนิดที่มีกากมากลงบ้าง เช่น พวกผัก ผลไม้ โดยให้ปริมาณแต่ละมื้อลดลงด้วย แต่เพิ่มจำนวนมื้ออาหารให้เพิ่มขึ้น เพื่อชดเชยให้ได้ปริมาณอาหารทั้งหมดเท่าเดิม

โรคประจำตัวของผู้สูงอายุเอง
              โรคเรื้อรังบางชนิดที่พบบ่อยในผู้สูงอายุเช่น โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง ภาวะหัวใจวาย นอกจากจะทำให้ความอยากอาหารลดลงแล้ว ร่างกายยังมีความต้องการอาหารเพิ่มขึ้น เพื่อสนองตอบการใช้พลังงานที่เพิ่มขึ้นจากโรคเรื้อรังดังกล่าว แต่ถ้าโรคเรื้อรังที่ผู้สูงอายุนั้นๆ เป็นอยู่ไม่รุนแรง ก็อาจมีน้ำหนักลดจากสาเหตุอื่นที่ซ่อนเร้นอยู่ก็ได้เช่น มะเร็ง , ภาวะจิตซึมเศร้า เป็นต้น โดยพบว่ามะเร็งเป็นสาเหตุของน้ำหนักลดในผู้สูงอายุได้ราว 20%

ภาวะซึมเศร้า
              ผู้สูงอายุโดยทั่วไปอาจมีอาการซึมเศร้าได้บ่อย ซึ่งมักจะไม่ทราบตนเอง แล้วแสดงออกด้วยอาการทางกายต่างๆ ทำให้ผู้สูงอายุไปพบแพทย์ด้วยอาการทางกายที่มีสาเหตุมาจากของจิตใจได้ เช่น อาการเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย น้ำหนักลด เป็นต้น

ภาวะสมองเสื่อม
              ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมมีความจำหลงลืม ที่มีน้ำหนักลดด้วย มักไม่ทราบตนเองว่ากำลังผอมลง เพราะเนื่องจากความสามารถในการดูแลรักษาตนเองลดลงจากโรคทางสมอง ทำให้ประสาทการได้กลิ่นลดลง อาการหิวเมื่อท้องว่าง หรือความอยากอาหารก็หายไป การรับประทานด้วยตนเองก็อาจทำไม่ได้ จึงทำให้ผู้สูงอายุกลุ่มนี้น้ำหนักลดลงได้มาก ญาติผู้ดูแลจึงสมควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาแนวทางให้การบำบัดรักษา รวมทั้งวิธีในการให้อาหารผู้ป่วย

ผลข้างเคียงของยา
              มียาอยู่หลายประเภทที่เมื่อผู้สูงอายุรับประทานแล้ว จะรบกวนระบบทางเดินอาหาร ทำให้มีอาการเบื่ออาหารและน้ำหนักลดได้โดยไม่รู้ตัวเช่น ยาขับปัสสาวะ ยาระงับอาการซึมเศร้าในกลุ่ม Tricyclic ทำให้ผู้สูงอายุมีอาการปากแห้ง จะทำให้การรับรสและการกลืนเสียไป ยาแก้ปวดข้อในกลุ่ม Nonsteroidal ยาแก้หอบหืดพวก Theophylline ทำให้ผู้สูงอายุมีอาการท้องอืด , คลื่นไส้ ไม่อยากอาหาร ยาโรคหัวใจชนิด Digoxin และ ACE inhibitor จะรบกวนการได้กลิ่นและการรับรส ก็ทำให้ผู้สูงอายุเบื่ออาหารได้เช่นกัน

จากสาเหตุทางการแพทย์ที่กล่าวมาแล้วข้างต้น พอจะเป็นแนวทางให้ผู้สูงอายุหรือผู้ที่ดูแลผู้สูงอายุทราบและสังเกตตัวเองหรือผู้สูงอายุที่ท่านดูแลอยู่ว่า อาการน้ำหนักลด น่าจะมีสาเหตุใด เพื่อหาวิธีแก้ไขป้องกันตนเอง หรือปรึกษาแพทย์ ขึ้นกับความรุนแรงของผู้สูงอายุแต่ละรายไป แต่บางครั้งแพทย์อาจยังให้การวินิจฉัยสาเหตุไม่ได้ในระยะแรก ก็คงต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิดอีกสักระยะหนึ่ง ซึ่งจะมีผู้ป่วยราว 1 ใน 4 ที่มีน้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ อีก 10% มีน้ำหนักลดจากสาเหตุทางด้านจิตใจ

การรักษา น้ำหนักลดผิดปกติ

มองหาการดูแลทางการแพทย์

ไปพบแพทย์ทันทีในกรณีต่อไปนี้

น้ำหนักลดลงโดยไม่ได้ตั้งใจ

กระหายน้ำมากและปัสสาวะบ่อย

ไปพบแพทย์ในกรณีต่อไปนี้

น้ำหนักที่ลดลงโดยตั้งใจนั้นมากเกินไป

ปวดท้อง หรือกลืนลำบาก

หรือรู้สึกอิ่มเร็วมีอาการคลื่นไส้หรือเบื่ออาหาร

อย่างที่บอกไปแล้วว่า หากน้ำหนักตัวลดลงเกิน 5% ภายในเวลา 6-12 เดือน จะถือว่าน้ำหนักลดมากผิดปกติ หรือน้ำหนักลดแบบไม่มีสาเหตุ ซึ่งคุณควรเข้าพบคุณหมอทันที ยิ่งหากน้ำหนักลดร่วมกับมีอาการอื่น ๆ ด้วย ก็ยิ่งไม่ควรปล่อยไว้ แต่ควรรีบเข้าพบคุณหมอทันที คุณหมอจะได้วินิจฉัยเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงของภาวะน้ำหนักลดแบบไม่มีสาเหตุของคุณได้โดยเร็วที่สุด

โดยปกติแล้ว คุณหมอจะซักประวัติ ตรวจร่างกายเบื้องต้น เช่น ชั่งน้ำหนัก วัดส่วนสูง ตรวจวัดความดันโลหิต และตรวจทางห้องปฏิบัติการเบื้องต้น เช่น ตรวจเลือด รวมถึงอาจต้องมีการตรวจวินิจฉัยโรคด้วยการเอกซเรย์ การทำซีทีสแกน (CT scan) หรือการทำเอ็มอาร์ไอ (MRI) เพื่อหาว่าคุณป่วยเป็นโรคร้ายแรงอย่างโรคมะเร็ง หรือไม่ หากผลการประเมินโรคในเบื้องต้นออกมาเป็นลบ คือคุณไม่ได้ป่วยเป็นโรคอะไร คุณหมออาจเฝ้าสังเกตอาการไปอีก 1-6 เดือน และในระหว่างนั้น คุณอาจต้องกินอาหารตามรูปแบบที่กำหนดขึ้นเป็นพิเศษ เพื่อป้องกันน้ำหนักลดลงมากกว่าเดิม และทำให้น้ำหนักที่หายไปกลับคืนมาแบบไม่เสียสุขภาพ